Skarga pauliańska – co to jest i kiedy można z niej skorzystać

Skarga pauliańska to instytucja, której głównym celem jest ochrona wierzyciela przed nieuczciwym działaniem dłużnika.

Wierzyciel podejmując wiedzę o działaniu dłużnika polegającym na wyzbyciu się majątku, z którego mogłoby nastąpić zaspokojenie roszczeń wierzyciela, może skorzystać z przysługującego mu prawa ujętego w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (k.c.), Art. 527, zwanego skargą pauliańską.

Zgodnie z interpretacją Art. 527 k.c., wierzyciel może dochodzić swoich należności z majątku dłużnika nawet w przypadku, gdy ten na skutek czynności prawnych wyzbędzie się tego majątku w całości.

Pozorne wyzbywanie się majątku przez dłużnika

Bywa, że dłużnik w trakcie toczącego się postępowania egzekucyjnego bądź jeszcze przed nim, odsprzedaje swój majątek (nieruchomość) bądź przekazuje swój majątek w formie darowizny najbliższej rodzinie (czynności prawne na podstawie aktu notarialnego). W efekcie takiego działania osoba trzecia – nabywca nieruchomości (rzeczy) uzyskuje korzyść majątkową, a dłużnik staje się niewypłacalny albo staje się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności.

Zarówno wyzbycie się majątku przez dłużnika jak i uzyskanie statusu niewypłacalności, a wręcz niewypłacalności większej aniżeli przed dokonaniem czynności mogą świadczyć o tym, że działania dłużnika były świadome i miały na celu pokrzywdzenie wierzyciela.

Dodatkowo zachodzi przypuszczenie, że osoba trzecia, która nabyła nieruchomość bądź została nią obdarowana wiedziała o nieuczciwych działaniach dłużnika bądź przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć.

Istotnym argumentem przemawiającym za nieuczciwym działaniem dłużnika jest również domniemanie, że osoba obdarowana majątkiem dłużnika, a pozostająca z nim w bliskim stosunku wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Na skutek w/w czynności dłużnika i w oparciu o domniemanie złej woli dłużnika, każdy wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej dokonanej przez dłużnika za bezskuteczną w stosunku do niego.

Źródło wiedzy o czynnościach dłużnikach

Niekwestionowanym źródłem wiedzy o czynnościach dłużnika w zakresie wyzbywania się majątku i tym samym często pozorne uniknięcie egzekucji komorniczej są księgi wieczyste.

Zapoznanie się wierzyciela z treścią księgi wieczystej nieruchomości należącej do dłużnika często utwierdzi go w przekonaniu, że działania dłużnika zmierzały do wyzbycia się majątku, a tym samym do uzyskania statusu niewypłacalnego.

Wierzyciel, aby móc przeglądać treść księgi wieczystej nieruchomości należącej do dłużnika, przede wszystkim powinien poznać położenie nieruchomości na gruncie, co pozwoli mu na odnalezienie dla tej nieruchomości numeru księgi wieczystej. Bardzo pomocnym w tym zakresie będzie portal internetowy GEOPORTAL360.pl.

Po wejściu na stronę internetową GEOPOTRALU360.pl ukaże się mapa Polski, którą można powiększać w taki sposób, aby w szukanym obszarze pojawiły się granice działek administracyjnych. Po kliknięciu w pole wyszukanej działki w prawym rogu strony ukaże się pełny adres administracyjny nieruchomości w formie TERYTU oraz w formie opisowej.

Elementem opisu działki jest również numer księgi wieczystej. Jednakże, aby dotrzeć do pełnego numeru księgi wieczystej należy kliknąć w napis „Księga wieczysta.” Po wykonaniu tej czynności, system przekieruje szukającego do strony Ksiegiwieczyste.pl. Na stronie tej będzie możliwe odkrycie pełnej treści szukanej księgi wieczystej.

Inną ścieżką pozwalającą na wyszukanie księgi wieczystej nieruchomości należącej prawdopodobnie do dłużnika, jest skorzystanie z serwisu https://ksiegiwieczyste.pl/.

Serwis https://ksiegiwieczyste.pl/ pozwala na zapoznanie się z treścią księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości w kilka minut, bez konieczności składania wniosku i wychodzenia z domu. Umożliwia wyszukanie księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości po numerze księgi wieczystej, po adresie administracyjnym nieruchomości, po numerze działki. Wyszukane dane są aktualne na dzień wyszukania.

Co nam powie księga wieczysta nieruchomości

Z treści księgi wieczystej można się dowiedzieć, kto jest właścicielem nieruchomości na dzień wyszukiwania księgi wieczystej.

W przypadku, gdy dłużnik zbył nieruchomość, z treści wpisów można się dowiedzieć, w jakim czasie doszło do transakcji sprzedaży (data sprzedaży), kto jest obecnym właścicielem nieruchomości oraz odczytać numer aktu notarialnego.

Czytając treść księgi wieczystej nie możemy zapominać o wpisanych w niej wzmiankach. Rubryka wzmianka znajduje się w każdej części księgi wieczystej. Jeżeli w rubryce dotyczącej wzmianki dostrzeżemy wpis, to jest to informacja ostrzegająca o tym, że do sądu wpłynął wniosek o wpis, który na skutek jego ujawnienia może zmienić treść księgi wieczystej.

Pojawienie się wzmianki w treści księgi wieczystej stanowi ostrzeżenie, że w tym czasie stan prawny nieruchomości może nie być zgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Wzmianka wyłącza rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych (Stanisław Rudnicki*):

”Rękojmia jest wyłączona dopóty, dopóki wzmianka (ostrzeżenie) nie zostanie wykreślona.”

Przeczytaj: Księgi wieczyste a majątek dłużnika

Działania wierzyciela zmierzające do odzyskania długu

Wierzyciel, po podjęciu wiedzy o wyzbyciu się majątku dłużnika oraz po bezskutecznym działaniu komornika, aby odzyskać swój dług powinien:

1. Ustalić sąd właściwy do rozpoznania sprawy. W tym przypadku sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie sąd miejsca zamieszkania pozwanego osoby trzeciej, tej, która na skutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, uzyskała korzyść majątkową.
2. Wskazać czynność prawną uważaną za bezskuteczną.
3. Określić strony przeprowadzonej czynności prawnej, datę jej dokonania oraz jeżeli znane są dane osoby – notariusza, który tę czynność przeprowadził, należy podać jego imię i nazwisko oraz adres kancelarii.
4. Określić wartość przedmiotu sporu, którą będzie wysokość wierzytelności.

Wskazanym jest, aby w treści uzasadnienia pozwu udowodnić wszystkie przesłanki ujęte w Art. 527 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Podstawa prawna:

1. Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
2. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece.
3. *Stanisław Rudnicki, Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu w sprawach wieczystoksięgowych. Komentarz.

Zdjęcie: Pixabay.com