Włączenie nieruchomości do majątku wspólnego małżonków

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny) – Art. 31. § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Wspólność małżeńska jest współwłasnością łączną, co oznacza, że nie można w niej ustalić wielkości udziału małżonków we współwłasności oraz, że w czasie trwania współwłasności małżeńskiej każdy z małżonków ma pełne prawo do każdego składnika majątku objętego wspólnością małżeńską. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej

Małżonkowie mogą poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielczość majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Prawo pozwalające na rozszerzenie wspólności majątkowej będące prawem rodzinnym określa Art. 47 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Jak podkreślił Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej 0115-KDIT3.4011.444.2020.1.KR, „umowa majątkowa rozszerzająca wspólność ustawową małżeńską jest czynnością prawną organizacyjną, której przedmiotem jest regulacja majątkowo-prawnych stosunków małżonków i włączenie do majątku małżonków w drodze umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową nieruchomości, stanowiącej majątek odrębny jednego z małżonków, włączenie do majątku małżonków nieruchomości należącej do jednego z małżonków w drodze umowy rozszerzającej wspólność majątkową małżeńską nie jest nabyciem tej nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt. 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (u.p.d.o.f), przez drugiego małżonka. Takiej umowy nie można utożsamiać ze zbyciem ani nabyciem poszczególnych składników majątku ani z nabyciem udziału w tym majątku”.

Darowizna nieruchomości do majątku wspólnego

Składnik majątku będący własnością jednego z małżonków, nabyty przed zawarciem związku małżeńskiego, może być również przeniesiony do majątku wspólnego małżonków na zasadzie umowy darowizny. Umowę darowizny, podobnie jak i umowę rozszerzającą wspólność małżeńską majątkową, sporządza się w formie aktu notarialnego.

W rozumieniu Art. 10 ust.1 pkt. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, włączenie do majątku wspólnego nieruchomości lub prawa majątkowego wchodzącego uprzednio do majątku osobistego jednego z małżonków nie stanowi nabycia nieruchomości.

Zarówno darowizna do majątku wspólnego małżonków, jak i umowa rozszerzająca wspólność małżeńską majątkową, wywołuje takie same skutki na gruncie Art. 10 ust. 1 pkt. 8 lit. a-c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przykładem może być sytuacja, w której jeden z małżonków na podstawie umowy darowizny z 29 lipca 2002 r. stał się właścicielem nieruchomości gruntowych.

W lipcu 2017 r. małżonek – właściciel nieruchomości, którą otrzymał przed zawarciem małżeństwa, wniósł do majątku wspólnego małżeńskiego w drodze darowizny – postanawiając w umowie, akcie notarialnym, że darowizna będzie stanowiła majątek objęty wspólnotą majątkową małżeńską.

W związku z tą czynnością nasuwa się pytanie, czy włączenie tej nieruchomości do majątku wspólnego jest jej nabyciem w myśl Art. 10 ust. 1 pkt. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

W przedmiotowej sprawie wypowiedział się Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 20.08.2020 r. nr 0115-KDIT3.4011.444.2020.1.KR, który stwierdził, że:

„(…) Zarówno darowizna do majątku wspólnego małżonków, jak i umowa rozszerzająca wspólność małżeńską majątkową wywołuje takie same skutki na gruncie art. 10 ust. 1 pkt. 8 lit. a-c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Włączenie do majątku wspólnego nieruchomości lub prawa majątkowego wchodzącej uprzednio w skład majątku osobistego małżonka nie stanowi nabycia tej nieruchomości lub prawa w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Datą nabycia nieruchomości lub prawa majątkowego przez każdego z małżonków jest data nabycia przez tego małżonka, który tę nieruchomość lub prawo włączył do majątku wspólnego.

W związku z tym planowana w 2020 r. sprzedaż nieruchomości – z zastrzeżeniem, że nie nastąpi w wykonaniu działalności gospodarczej – włączonej do majątku małżonków w drodze umowy darowizny, nabytej przez męża Wnioskodawczyni w drodze darowizny w 2002 r., nie stanowi dla Wnioskodawczyni źródła przychodu określonego w art. 10 ust. 1 pkt. 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie, do dnia sprzedaży upłynie 5 lat. (…)”.

W przypadku gdyby sprzedaż nieruchomości nastąpiła przed upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie nieruchomości, sprzedaż nieruchomości rodzi obowiązek podatkowy w postaci zapłaty podatku dochodowego.

Darowizna czy rozszerzenie wspólności majątkowej

W myśl przepisów ustawy prawo rodzinne i opiekuńcze, małżonkowie są współwłaścicielami tych przedmiotów, które nabędą po ślubie.

Inaczej natomiast przedstawia się sytuacja w przypadku, gdy jeden z małżonków już po ślubie otrzymał w spadku, darowiźnie czy w formie nagrody nieruchomość i chciałby podzielić się tą własnością ze swoim współmałżonkiem.

Przy czym należy podkreślić, że umowa rozszerzająca wspólność majątkową na przedmioty nabyte w przyszłości w drodze darowizny jest niedopuszczalna.

Małżonek, który otrzymał w darowiźnie, spadku czy w formie nagrody nieruchomości może podzielić się tym majątkiem i przenieść część otrzymanej (darowanej) nieruchomości np. na żonę w formie darowizny części udziału w nieruchomości. Małżonek może to zrobić zawierając umowę darowizny części udziału w formie aktu notarialnego.

W odróżnieniu od umowy majątkowej – małżeńskiej rozszerzającej wspólność ustawową na mocy, której w małżeństwie powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, umowa darowizny polega na przeniesieniu majątku osobistego jednego z małżonków lub części tego majątku do majątku drugiego z małżonków.

W przypadku darowizny majątku osobistego jednego z małżonków bądź darowizny części tego majątku, nieruchomość nie będzie stanowiła części majątku wspólnego małżeńskiego: „Współwłasność nieruchomości będzie współwłasnością w częściach ułamkowych”. Udział w nieruchomości będzie częścią majątku osobistego jednego z małżonków np. żony. (https://www.infor.pl/prawo/malzenstwo/majatek).

Darowizna udziału w nieruchomości musi być spisana w formie aktu notarialnego.

Koszty umowy darowizny obejmują wynagrodzenie brutto notariusza oraz opłaty za wpis w księdze wieczystej nowego współwłaściciela.

Nieruchomość przekazana w formie darowizny jednemu ze współmałżonków może od razu wejść do majątku wspólnego małżonków, jeżeli darczyńca zastrzegł w umowie darowizny, że nieruchomość przez niego darowana wejdzie do majtku wspólnego małżonków. W takim przypadku małżonkowie staną się współwłaścicielami darowanej nieruchomości i do czasu podziału nieruchomości (umownego lub sądowego) żadne ze współmałżonków nie może samo dysponować udziałami w tej nieruchomości.

Przeczytaj: Jak dopisać żonę/męża jako współwłaściciela do księgi wieczystej?

Skutki podatkowe włączenia nieruchomości do majątku wspólnego

Zgodnie ze stanowiskiem sądów administracyjnych (wyrok NSA z 22 marca 2017 roku, sygn. II FSK 456/15) włączenie nieruchomości będącej własnością jednego z małżonków do majątku wspólnego w wyniku zawarcia umowy rozszerzającej wspólność majątkową, posiada charakter regulujący stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami.

Czynność ta ma charakter wyłącznie organizacyjny i włączenie do majątku małżonków w drodze umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową, nieruchomości stanowiącej majątek odrębny jednego z małżonków, nie jest nabyciem tej nieruchomości w rozumieniu Art. 10 ust.1 pkt 8 u.p.d.o.f. i tym samym nie może być opodatkowana podatkiem dochodowym.

Jak stwierdził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, podzielenie się swoim majątkiem (nabytym przed zawarciem związku małżeńskiego) jednego z małżonków z drugim małżonkiem, na zasadzie zawarcia notarialnej umowy rozszerzającej wspólność małżeńską, nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. Jednocześnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przypomniał, że zgodnie z Art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich(majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z Art. 47 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo też ustanowić rozdzielność majątkową bądź rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).

Co ważne, umowa rozszerzająca ustawową wspólność majątkową małżeńską, nie podlega daninie od spadków i darowizn, bowiem w zamkniętym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu określonym w Art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn brak jest tej określonej czynności i w związku z powyższym uznaje się, że umowa rozszerzająca wspólność majątkową małżeńską nie podlega podatkowi od spadków i darowizn.

W sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym od czynności rozszerzającej ustawową wspólność majątkową wypowiedział się w piśmie z dnia 20 sierpnia 2020 r. oznaczonym numerem: 0111-KDIB2-2.4015.144.2021.1.PB Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, który stwierdził, że: „zawarcie umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową małżeńską o nieruchomość stanowiącą majątek osobisty jednego ze współmałżonków nie stanowi nabycia w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn, w związku z tym nie powoduje to konieczności zapłaty podatku od darowizny na podstawie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn”.

Ile kosztuje włączenie nieruchomości do majątku wspólnego małżonków oraz jakie dane i dokumenty są niezbędne do zawarcia umowy majątkowej?

Włączenie nieruchomości do majątku wspólnego małżonków wymaga sporządzenia aktu notarialnego w kancelarii notarialnej.

Przed sporządzeniem aktu notarialnego dotyczącego przeniesienia nieruchomości do majątku wspólnego małżonków należy, w zależności od sposobu nabycia nieruchomości, przygotować dane oraz dokumenty takie jak:

• dane małżonków: imię i nazwisko, imiona rodziców, seria numer i data ważności dowodu osobistego, PESEL, adres zamieszkania,
• dokumenty – akt notarialny nabycia nieruchomości, prawomocne postanowienie sądu, zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, w przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego może to być przydział lokalu.

Notariusz sporządzając akt notarialny – umowę majątkową, może poprosić o zaświadczenie z urzędu skarbowego dotyczące uregulowania podatku od spadku i darowizn. Z treści zaświadczenia powinno wynikać, że należny podatek od transakcji nabycia nieruchomości objętej umową został uiszczony bądź nabycie zostało zwolnione z obowiązku podatkowego lub zobowiązanie wygasło.

W przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego wymagane jest przedłożenie zaświadczenia ze spółdzielni mieszkaniowej o tym, jakiej osobie przysługuje prawo do lokalu będącego przedmiotem darowizny.

Jeżeli przedmiotem umowy majątkowej jest działka wówczas do aktu notarialnego tej umowy należy dołączyć wyrys z mapy ewidencyjnej oraz wypis z rejestru gruntów (zob. Wypis z rejestru gruntów i wyrys z mapy ewidencyjnej – jak uzyskać?).

Ponieważ każdy przypadek umowy majątkowej może być inny, najlepiej przed spisaniem aktu notarialnego porozmawiać z umówionym notariuszem i dowiedzieć się, jakie dokumenty będą niezbędne do sporządzenia przedmiotowej umowy.

Za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową małżeńską notariusz pobiera opłatę – taksę notarialną w wysokości – 400 zł netto, 492 zł brutto (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej).

Notariusz sporządzając akt notarialny umieszcza w nim wniosek wieczystoksięgowy o tym, że od momentu zawarcia umowy, małżonkowie stali się właścicielami wskazanej nieruchomości na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej.

Od wniosku o wpis do księgi wieczystej prawa wspólności majątkowej małżeńskiej notariusz pobiera opłatę w wysokości 200 zł. Taksa notarialna za wypis aktu notarialnego wynosi 6 zł netto za każdą rozpoczętą stronę aktu.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Zdjęcie: Pexels.com